JAARVERSLAG HISTORISCHE VERENIGING SCHOONHOVEN 2014
t.b.v. Algemene Ledenvergadering d.d. 24 februari 2015
In memoriam Rob Jung
Op 24 maart overleed ons erelid Rob Jung. Vanaf onze oprichting in 1974 was hij lid en zette zich in voor vele activiteiten. Daarbij was hij ook vele jaren bestuurslid. Zijn verdiensten waren reden hem in 2009 het lidmaatschap in de Orde van Oranje-Nassau te verlenen. Eerder al werd Rob Jung Ereburger van Schoonhoven.
Vanaf het begin van de Open Monumentendagen in Nederland ruim vijfentwintig jaar geleden, heeft Rob het Comité Open Monumentendag in Schoonhoven opgezet en geleid. Velen hebben langs die weg kennis gemaakt met de rijke monumentengeschiedenis van onze stad. Een aantal jaren geleden heeft hij het Comité omgevormd tot een werkgroep van de Historische Vereniging en bleef daarvan voorzitter tot zijn ziekte hem noopte die functie neer te leggen. De inventarisatie van de zilversmidswerkplaatsen in Schoonhoven kwam mede door hem tot stand. Uit deze inventarisatie werden 19 werkplaatsen aangewezen tot Gemeentelijk Monument.
Rob was één van de eerste stadsgidsen in Schoonhoven. Met zijn bijzondere kennis van de stad heeft hij menigeen laten zien in welke bijzondere stad men te gast was of woonde. Dat hij ‘Schoonhovoloog’ avant la lettre was, leidde dan ook in 2013 tot zijn benoeming tot ‘ere-Schoonhovoloog’ door de examencommissie van de werkgroep die de cursus Schoonhovologie van onze vereniging leidt. Wij zullen hem node missen.
In memoriam Wim Blauw
Eveneens in 2014 overleed ons mede-lid Wim Blauw. Wim was voor onze vereniging actief als docent bij onze cursus Schoonhovologie en als redactielid van ons tijdschrift De Heraut Schoonhoven. Zijn bijdrage aan Schoonhovologie was getiteld ‘De economische geschiedenis van Schoonhoven’ welke bijdrage hij vanaf de pilotversie in 2011 vijf maal met verve en veel plezier gaf. Zijn professionele achtergrond als socioloog maakten zijn lessen anders dan louter door een droge economische bril. De historische mensen van Schoonhoven en hun leven en werken stonden bij hem centraal. Zijn ervaring als universitair docent zorgden daarbij voor levendige interactieve lessen waaraan alle huidige Schoonhovologen met weemoed zullen terugdenken.
Voor De Heraut Schoonhoven werd Wim’s universitaire ervaring, met name met publicaties, van groot belang geacht. De eerste uitgave draagt dan ook beslist zijn redactionele sporen: structuur aanbrengen was onmiskenbaar zijn bijdrage. Tijdens de voorbereidingen van de tweede uitgave werd die kennis en vaardigheid dan ook door zijn onverwachte overlijden plotseling uit de redactie getrokken; reden om de verdere uitgaven in 2014 te moeten opschorten.
De Historische Vereniging Schoonhoven is Wim Blauw veel dank verschuldigd. Hij ruste in vrede.
———————-
1. Algemeen
Het ledenaantal van de Historische Vereniging Schoonhoven is ten opzichte van het jaar daarvoor in 2014 teruggelopen. Op 31 december 2014 hadden we 376 leden. Het ziet ernaar uit dat ook onze vereniging last heeft van de financiële crisis. Daarbij waren er extra opzeggingen in verband met de verplaatsing van de lezingen naar de dinsdagavond. Inmiddels heeft het bestuur eind 2014 besloten afzonderlijke aandacht te besteden aan de ledenwerving. Gezien het enorme succes van zowel het magazine ‘Het Leven in Schoonhoven’ uit 2012 als het eind 2014 gepubliceerde boek over ‘De geschiedenis van het bestuur Schoonhoven’ moet het mogelijk zijn het ledenaantal op een structureel hoger niveau te brengen.
Het afgelopen jaar stond vooral ook in het perspectief van de komst van de nieuwe Gemeente Krimpenerwaard in 2015 waarbij de gemeente Schoonhoven alles op alles zette om beleidstrajecten af te ronden en plannen te realiseren. Voor het bestuur vereiste dat een extra inspanning om het belang waar onze vereniging voor staat, naar voren te brengen. Dat gebeurde in allerlei vorm, zoals het participeren in de klankbordgroep ten behoeve van de herinrichting van de Turfkelder (thans Hoge Vierschaar geheten), allerlei afzonderlijke contacten met de wethouders, overleg over ons initiatief vanuit het Kunst- en Cultuurnetwerk om nog in 2014 een plan van aanpak te maken voor de herbestemming van het Dienstencentrum, en onze inzet in het kader van het nieuwe bestemmingsplan ‘Buiten de Veerpoort’. Daarnaast was er de afronding van het traject om tot een cultuurhistorische waardenkaart voor Schoonhoven te komen. Overleg met de verantwoordelijke wethouder leidde ertoe dat deze inventarisatie van het cultuurhistorisch erfgoed van Schoonhoven nog in 2014 werd opgenomen in een afzonderlijk ‘Paraplubestemmingsplan cultuurhistorie en archeologie’ (vastgesteld door de gemeenteraad van 30 oktober 2014). Daarmee is een belangrijke stap voorwaarts gezet als het gaat om de borging van de cultuurhistorische kwaliteit van onze stad bij toekomstige bestemmings- en bouwplannen.
Wij zijn een actieve vereniging. De website getuige daarvan gezien de daarop geplaatste persberichten en standpunten van de vereniging. In de loop van 2014 moest het bestuur echter concluderen dat er te weinig mensen zijn om in de volle breedte uitvoering te geven aan de taken waar het bestuur zich voor heeft gesteld. In november 2014 is een oproep onder de leden gedaan om ondersteuning en te participeren in bestuurlijke taken. Op deze oproep hebben zes leden gereageerd. Met deze personen heeft het bestuur in januari 2015 overleg gevoerd en zijn er met hen afspraken gemaakt.
2. Lezingen voor de leden
In het afgelopen jaar vonden de volgende lezingen voor de leden plaats:
a. 28 januari: Leen Ouweneel “Hoe groot is de Krimpenerwaard“
b. 25 februari: Willem Verhoef “VAVO, openbaar vervoer in de Krimpenerwaard”
c. 25 maart: Jef Huibers “De zilversmid als kunstenaar: 50 jaar geschiedenis”
d. 29 april: Leo Verwoerd “Delfse Bijous, Delfts blauw in Schoonhovens zilver”
e. 20 mei: Hennie Verhoef “Het kasteel van de graven van Blois”
f. 30 september: Linda Driesen “Cultuur-historische waarden in Schoonhoven”
g. 28 oktober: Johan Opdebeeck “Onderwater-archeologie”
h. 25 november: Jaco Zuijderduijn “De stad, het zilver en de crisis”
i. 23 december: Edwin Ruis “Tussen de duivel en de diepe blauwe zee.
Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog”
3. Bestuursactiviteiten
Het bestuur kwam in 2014 acht keer bijeen. Tijdens elke vergadering werd stilgestaan bij de werkgroepen en lopende projecten. Verder was een vast agendapunt de contacten met de gemeente en de actuele gemeentelijke zaken op het terrein van cultuurhistorie.
Het bestuur zag er het afgelopen seizoen als volgt uit:
Voorzitter: Dick Mentink (externe contacten; gemeentelijke zaken)
Secretaris: Ruud Jaspar
Penningmeester: Frank Heldoorn
Leden: Odile Jaspar (voorzitter werkgroep Historisch Groen en lid werkgroep HOP)
René Kappers (lezingen, De Heraut)
4. Werkgroepen
a. Werkgroep/Comité Open Monumentendag
Zoals gebruikelijk vond Open Monumentendag plaats op de tweede zaterdag van september; dit jaar met als thema “Op Reis”. Door onderbezetting moest het bestuur besluiten geen programma voor Open Monumentendag te presenteren. Wel kwam in dat weekend de rijke geschiedenis van Schoonhoven volop aan bod bij de uitreiking van de Jan van Beaumont-prijs (zie verder hieronder bij 5.a).
b. Werkgroep/cursus Schoonhovologie
Op basis van het succes van afgelopen jaren ging de cursus Schoonhovologie in januari 2014 voor de vierde maal van start. Hieraan deden 17 kandidaten mee, waarvan op 1 mei in de bibliotheek aan 17 geslaagden het diploma uitgereikt kon worden. Thans zijn er 68 opgeleide ‘Schoonhovologen’.
De vijfde leergang zal in januari 2015 van start te laten gaan. Eind 2014 bleek hiervoor al voldoende belangstelling te bestaan (verwachting ca. 20 ciursisten).
De werkgroep bestaat uit: Leen Ouweneel, Ad de Vaal en Simon Veenman (Ruud Jaspar assisteert administratief en bij communicatie)
c. Werkgroep Historisch groen:
Het afgelopen jaar was de werkgroep ondermeer betrokken bij de renovatie van de kademuren Oude Haven en het behoud van de oude kastanjes.
Ook het Springerpark (dat door gebrekkig onderhoud alweer dreigde te verloederen) kreeg aandacht. Inmiddels is een en ander door de gemeente aangepakt.
De werkgroep staat onder leiding van Odile Jaspar
d. Werkgroep Zilverstad
De Werkgroep Zilverstad brengt de historie van Schoonhoven als zilverstad in kaart. Er wordt genealogisch en biografisch onderzoek gedaan van zilversmeden, onderzoek naar de oude werkplaatsen, producten, gereedschappen, machines etc. Momenteel zijn Ferry Mol en Rene Kappers actief in deze werkgroep.
In 2014 werd door Ferry Mol verder onderzoek gedaan t.b.v. de genealogie van het goud- en zilversmeden geslacht Van Geelen. Afronding van dit onderzoek is voorzien in 2015.
‘Meestertekentegels brengen de geschiedenis van de Zilverstad tot leven’. Onder dit motto wordt met Marco Oudshoorn, projectleider voor Citymanagement, meegewerkt aan het project ‘Meestertekentegels, de Meesters van de Zilverstad’. Dit project van Citymanagement Schoonhoven wordt uitgevoerd met subsidies van de Gemeente Schoonhoven en de Provicie Zuid-Holland. Doel is wonen en werken van vroegere (en huidige) goud- en zilversmeden in onze zilverstad zichtbaar te maken voor bewoners en toeristen, en het verhaal van hun werk en leven te vertellen en te tonen. Door middel van ‘stoeptegels’ voor het pand waar zij woonden en werkten, wordt de aandacht gevestigd: de tegel geeft onze oude zilversmidswerkplaatsen een gezicht. De tegel (30 x 30 cm) is voorzien van het meesterteken, hun naam en werkzame jaren. Op een bijbehorende website worden foto’s van hun werk en hun biografische gegevens getoond. De website is ter plekke toegankelijk via ‘een app’ op smart-phones en tablets waarbij de gps coordinaten de bijbehorende informatie tonen. Als pilot zijn in 2014 tegels gelegd voor de panden Lopikerstraat 24 en Haven 71. De planning is 120 tegels te leggen in het ’toeristische wegenkruis’ gevormd door Haven-Oude Haven met Lopikerstraat-Kerkstraat. De vormgeving en techniek wordt uitgevoerd door Roax Design uit Schoonhoven.
Het onstaan van de term ‘zilverstad’ voor Schoonhoven werd in 2014 verder onderzocht. Uit onderzoek door Kappers blijkt dat de ‘branding’ van Schoonhoven als ‘zilverstad’ stoelt op de vermelding als ‘zilverstad’ in de Nederlandse dag- en weekbladen, sinds de eerste keer op 16 november 1914 in de Rotterdamsche Courant. Daarnaast blijkt ook uit onderzoek dat goud- en zilversmeden sinds 1361 in Schoonhoven continu werken en wonen. Uit vergelijkend onderzoek blijkt dat zij na1571 en voor 1629 voor een grotere markt dan de eigen stad zijn gaan produceren, en dat zijn blijven doen tot op de dag van vandaag. Algemeen mag gesteld worden dat de reputatie van Schoonhoven als zilverstad stoelt op de aanwezigheid van vakmanschap, aantoonbaar sinds 1361. Kappers presenteerde de voorlopige uitkomsten van dit onderzoek voor de leden van de HVS op 12 sept 2014.
Voor de Bon Groep BV werd historische tekst aangeleverd voor een herinneringsbord en verkoopbord. Dit bord is geplaats in het voorlopige ‘Hooijkaas-plantsoen’ naast het Arto Theater aan het Klooster / Korte Dijk. Op het herinneringsbord wordt de geschiedenis van de Hooijkaas fabriek in woord en beeld geschetst. De tekst met afbeeldingen werd door Rene Kappers gemaakt. De HVS ontving hiervoor een aardige donatie van de Bon Groep.
Publicaties.
R. Kappers, ‘ Leerjongens van Schoonhovense goud- en zilversmeden, 1680-1798’, Ons Voorgeslacht, 662 (jan 2014) 33-39.
R. Kappers, ‘Stadsbestuur en zilversmeden tot 1807’, in: Het Leven in Schoonhoven. Geschiedenis van het bestuur van de stad (Schoonhoven 2014) 124-135.
R. Kappers, ‘Ambtsketens en stadswapens: paperclips en leeuwenkleuren’, in: Het Leven in Schoonhoven. Geschiedenis van het bestuur van de stad (Schoonhoven 2014) 110-115.
R. Kappers, ‘De Kroon staat er weer op. Koninklijke Erepenning voor 150 jaar verdiensten van de verenigde goud- en zilversmeden in Schoonhoven’, De Heraut Schoonhoven 4 (2014).
Dit artikel verscheen ook als een boekje uitgegeven door het Schoonhovense goud- en zilversmidsgilde St. Eloy ter gelegenheid van de 30ste Nationale Zilverdag op 9 juni 2014.
Presentaties.
R. Kappers, ‘Pracht en Paperclips. Ambtsketens van Schoonhoven’, voor Nederlands Zilvermuseum Schoonhoven, ontvangst van burgemeesters uit de Krimpenerwaard, 10 maart 2014.
R. Kappers, ‘Schoonhoven, Zilverstad: 1361….1629….1807….1862….1988’ voor Buurtvereniging Willige Langerak, 27 maart 2014.
R. Kappers, ‘Schoonhoven: de reputatie als ‘Zilverstad’, voor Historische Vereniging Schoonhoven, 12 sept 2014.
e. Werkgroep/tijdschrift De Heraut Schoonhoven
De Heraut Schoonhoven, welke verscheen als ‘nieuwsbrief’ van de vereniging in de jaren 2008-2010, werd nieuw leven ingeblazen. De Heraut Schoonhoven verschijnt nu als digitaal tijdschrift van de vereniging en biedt ruimte voor nieuws en wetenschappelijk verantwoorde artikelen over Schoonhoven. Het tijdschrift wordt gepubliceerd op de website van de vereniging. Het eerste nummer verscheen als jaargang 4 nr. 1 op 26 maart 2014 en bevatte drie artikelen.
B. Ibelings Het Onze Lieve Vrouw Gilde te Schoonhoven. Een doorkijk op de middeleeuwse Maria-verering via een financiële bron.
R. Kappers, , ‘De Kroon staat er weer op. Koninklijke Erepenning voor 150 jaar verdiensten van de verenigde goud- en zilversmeden in Schoonhoven’.
L. P. Ouweneel, De gerechtssteen met kring op de Stenenbrug te Schoonhoven. ‘Lieu de mémoire’ van heksenvervolging?
De redactie bestond in 2014 uit Rene Kappers (hoofdredacteur), Dick Mentink, Wim Blauw, Heidi Huls (tekstredactie) en Max de Ruiter van Roax Design (opmaak beeld en tekst).
Tot ons leedwezen overleed ons redactielid Wim Blauw. Het tweede nummer waaraan ook Wim meewerkte kon daardoor niet verschijnen.
f. Werkgroep Monumenten & Ruimte
Hierboven (zie 1. Algemeen) is het al het nodige bericht over de belangrijkste activiteiten in 2014, met als grootste beleids-‘succes’ dat onze directe overleg met de verantwoordelijke wethouder ertoe heeft geleid dat nog in 2014 de verrichte cultuurhistorische inventarisatie van Schoonhoven werd vastgelegd in een zgn. Paraplu-bestemmingsplan. Doel van de HVS was te voorkomen dat bij het aantreden van de nieuwe gemeente deze zaak op de lange baan zou komen. Aan de andere kant heeft onze intensieve ‘inzet rond het bestemmingsplan ‘Buiten de Veerpoort’ weinig of geen vruchten afgeworpen. Onze fundamentele bezwaren richtten zich vooral op de verplaatsing van de patatkraam en de verstening van de landtong
ten westen van de aanlegsteiger, in het verlengde van de Veerpoort. Het cultuurhistorisch belang bleek uiteindelijk bij de vaststelling van het bestemmingsplan in de gemeenteraadvergadering van december nauwelijks van gewicht te zijn.
Afgewacht moet worden hoe de nieuwe gemeente met het cultuurhistorisch belang bij bestemmingsplannen en andere omgevingsplannen zal omgaan. De inzet van de HVS op dit terrein van gemeentelijk beleid zal afhankelijk zijn van de beschikbare capaciteit van de werkgroep Monumenten & Ruimte. Al enige tijd is dringend versterking nodig.
5. Projecten en overige (externe) activiteiten
a. Jan van Beaumont Prijs
Op 12 september, aan de vooravond van de Open Monumentendag, vond onder grote belangstelling bij
‘ Boven’ brasserie Springer ’ de feestelijke uitreiking plaats van de Jan van Beaumont-penning aan dhr.ReneKappers. Dat gebeurde door burgemeester André Bonthuis, beschermheer van deze prestigieuze Schoonhovense stadsprijs voor historisch werk en onderzoek. Het was voor de 14e keer dat dit sinds de instelling van de prijs in 2000 gebeurde.
Rene Kappers kreeg deze onderscheiding vanwege zijn uitgebreid en baanbrekend onderzoek, dat uitmondende in een omvangrijk oeuvre met een verscheidenheid aan onderwerpen over de geschiedenis van Schoonhoven als Zilverstad. Baanbrekend en van landelijke betekenis is zijn onderzoek naar de ontwikkelingsgeschiedenis van Schoonhoven als een stad met stadsrechten. Met zijn niet aflatende inzet bracht hij onze ’geschiedenis’ onder de aandacht van een breder publiek.
b. Nieuwe website
Helaas lukte het niet de nieuwe website van onze vereniging in 2014 ‘in de lucht te krijgen’. Aan het eind van dit verslagjaar zag het ernaar uit dat de nieuwe website begin 2015 realiteit zal zijn. Het bestuur ziet de website als een van de belangrijkste communicatiemiddelen van onze vereniging. Daarnaast dient de website een belangrijke informatiebron te worden voor degenen die geïnteresseerd zijn in de historie van Schoonhoven.
c. History Alive
Doel van dit project is op een laagdrempelige manier nieuwe doelgroepen aanboren en binden. Hierbij wordt vooral gedacht aan activiteiten op het terrein van educatie en activiteiten die gericht zijn op het beter zichtbaar maken van de cultuurhistorische beeldkwaliteit in onze stad via informatieborden, folders, moderne sociale media e.d.
Door het vertrek van het bestuurslid Michiel van der Schaaf kwam dit project in 2014 grotendeels stil te liggen. Wel is de HVS van plan om in 2015 een historische wandelfolder uit te brengen.
d. Samenwerkingsverband HOP (= Historisch OntmoetingsPunt Schoonhoven)
Ook in het afgelopen jaar waren er de tentoonstellingen met de daaraan gekoppelde (mini-)lezingen. Het programma werd vooraf bekend gemaakt door het uitbrengen van twee folders met respectievelijk de agenda voor de eerste en tweede helft van het jaar.
De Stuurgroep sprak in 2014 intensief over de afstemming van de lezingen van de HVS en van de HOP. Nieuwe afspraken werden daarover gemaakt. Daarnaast was er overleg welke nieuwe, aanvullende activiteiten vanuit het samenwerkingsverband van de HVS, de bibliotheek en het Streekarchief zijn te ontwikkelen. Van onze zijde werd op het belang van twee zaken gewezen: (1) het opzetten van een inter-bibliotheek leenverkeer voor boeken die zich in de bibliotheek van het archief bevinden en (2) het organiseren van een cursus oud schrift (in het verlengde van de cursus Schoonhovologie). Eind 2014 werd er afgesproken deze cursus eind 2015 aan te bieden.
In de Stuurgroep zit namens de HVS voorzitter Dick Mentink, en in de HOP-werkgroep bestuurslid Odile Jaspar; zij volgde in september Leen Ouweneel op die begin 2014 het bestuur verliet.
e. Samenwerkingsverband SCHOK
In het bestuur van de Stichting CultuurHistorisch Overleg Krimpenerwaard heeft ook de HVS zitting (voorzitter Dick Mentink). Werd 2013 grotendeels besteed aan het opstellen van een nieuw (afgeslankt) beleidsplan, 2014 stond in het perspectief van de nieuwe gemeente Krimpenerwaard per 1 januari 2015. Centrale vraag was welke rol de SCHOK zou kunnen/moeten spelen bij het overleg over cultuurhistorie in de relatie gemeente en historische verenigingen. Om die vraag te beantwoorden werd een commissie ingesteld, die begin januari 2015 het bestuur zal adviseren. Het plan is dat nog begin 2015 over de SCHOK-nieuwe-stijl een standpunt wordt ingenomen.
Daarnaast was er enige bestuurlijke aandacht voor de website; het bleek moeilijk de website met voldoende ‘content’ te vullen.. Verder kwam ter sprake welke bijdragen de SCHOK kon leveren aan de continuïteit van de Historisch Tijdschrift Krimperwaard (HEK) en verder het voornemen de voormalige Schoonhovensche Courant te digitaliseren. In juni berichtte het SCHOK- bestuur de Stichting Vrienden van Archief en Librije dat zij een subsidie van 800 euro voor de digitalisering tegemoet kon zien.
f. Gemeentelijke projecten en netwerken
– Allereerst was er onze participatie in het gemeentelijke Kunst- en Cultuurnetwerk, met onze inzet voor de 2e editie van ‘Schoonhoven opent haar deuren’ in juni en voor de restauratie/ ontsluiten van de kunstcollectie van Van der Kop. Daarnaast was er ons al eerder (zie 1) vermelde pleidooi rond de herbestemming van het Dienstencentrum.
– Vermeldenswaard is ten slotte de klankbordgroep die de gemeente destijds instelde ten behoeve van de restauratie/herinrichting van de Hoge Vierschaar (de voormalige Turfkelder) . Op 20 november was er de officiële (her)opening. Het resultaat moge gezien worden, waarbij dan uiteindelijk ook het Gouden Hooft, na een jarenlang tijdelijk onderkomen in het Zilvermuseum zijn plaats van bestemming kreeg. Daarbij besloot het bestuur de huidige omkapping van het beeld door een nieuwe te vervangen. Dat zal begin 2015 gebeuren.
De plannen om in de Hoge Vierschaar tijdelijke tentoonstellingen e.d. te organiseren, konden (nog) niet gerealiseerd worden. Het overleg daarover binnen de klankbordgroep verliep moeizaam. Belangrijke kwesties bleken de beschikbare capaciteit van de deelnemende partijen en de verdeling van verantwoordelijkheden. Het is aan de nieuwe gemeente Krimpenerwaard te beslissen hoe nu het beste verder te gaan.
g. Het leven in Schoonhoven. De geschiedenis van het bestuur van de stad.
Diverse leden van de Historische Vereniging werkten belangeloos mee aan het tot stand komen van deze uitgave. Het verzoek van burgemeester Bonthuis ter gelegenheid van het ophouden te bestaan als zelfstandige gemeente Schoonhoven resulteerde in een kloek boekwerk van 306 pagina’s. De boekpresentatie aan de Vereniging was gepland op 13 december 2014 tijdens een door de vereniging georganiseerd ‘Mini-symposium’. Door onvoorzien omstandigheden werd het sympsoium uitgesteld tot 31 januari 2015. Als dank voor de medewerking aan de uitgave zegde de uitgever de vereniging voor 2015 een substantiele donatie toe.
Schoonhoven, 5 februari 2015
Ruud Jaspar, secretaris
Dick Mentink, voorzitter
