Dick Mentink, voorzitter

Dames en heren,

Het is vandaag al weer de 22e Open Monumentendag, voor het eerst gehouden in 1987. Niet alleen in Nederland, maar in heel Europa waarin inmiddels 49 landen, op verschillende dagen, bijzondere aandacht vragen voor hun historisch erfgoed en zij het belang willen onderstrepen van het bezit van monumenten, van een goede monumentenzorg. Ieder land kiest elk jaar haar eigen thema, voor Nederland dit jaar ‘Sporen’.

Een mooi thema, waarmee gedoeld wordt op sporen als landschapselementen, stratenpatronen, bodemvondsten, kerkenpaden, gevelstenen, bakstenen muren, interieurs, muurreclames, bolwerken, waterlinies, kasteelruines e.d. Allemaal sporen, meer of minder zichtbaar, al dan niet spectaculair voor het oog, maar waarin de historische identiteit van een streek, stad of gebouw zichtbaar is en waaraan valt af te lezen hoe mensen hebben geleefd, hoe er strijd is gevoerd of hoe praktijken over bouw en inrichting van een stad zich door de tijd hebben ontwikkeld. Dit landelijk thema van ‘sporen’ is vooral ook gekozen met het oog op de inwerkingtreding van de Wet op de archeologische monumentenzorg in 2007 en het toenemend belang van bouwhistorisch onderzoek in de monumentenzorg.

Het thema ‘Sporen’ is vooral ook voor Schoonhoven zeer toepasselijk. Onze stad beschikt over een veelheid van sporen die bij elkaar uitstraling geven aan de historische identiteit van Schoonhoven, haar geschiedenis, ontwikkelingsgang en haar actuele verschijning voor inwoners en bezoekers. Het zijn niet alleen sporen in de vorm van het oude stratenpatroon uit de middeleeuwen dat bijna nog helemaal intact is of van de monumentale gebouwen als het stadhuis en de Bartholomeuskerk, maar ook het spoor van de ,archeologische vondsten, van de vestingstad aan de Lek, van het industrieel erfgoed, van de zo bijzondere economische geschiedenis als
zilverstad met onder mee haar zilversmidswerkplaatsen.

Al die sporen hebben hun eigen verhalen, maar soms moeten die verhalen eerst weer opgediept, beschreven en verteld worden om achter de werkelijke historische betekenis van een spoor te komen. En juist daarvoor is er een Historische Vereniging als de onze. Zo komen we er pas recentelijk achter de betekenis van het spoor van de kerkgeschiedenis van onze stad, met de Westeuropese uitstraling van het voormalige Carmelietenklooster en met de de rol die het klooster aan de Hem heeft gespeeld bij de verspreiding van het gedachtengoed van de Moderne Devotie vanuit Deventer, de stad waar dit jaar de Open Monumentendag officieel werd geopend.

Een spoor in de geschiedenis van Schoonhoven dat gelukkig steeds meer aandacht trekt is die van Schoonhoven als vestingstad, als onderdeel van de Oude Hollandse waterlinie. Het project ‘Buiten de Veerpoort’ ziet er veelbelovend uit om hier een achterstand in de lopen en de stad vooral ook in toeristisch opzicht aantrekkelijker te maken. Vanuit onze vereniging hebben we daar al verschillende voorstellen voor ingediend. Het komt er nu op aan of de politieke wil er inderdaad is. Wat in andere vestingsteden al mogelijk is gebleken, moet toch ook hier kunnen. Het is dan ook een goede gedachte geweest van het Comité Open Monumentendag dit jaar de nadruk
op Schoonhoven als vestingstad te leggen. De huidige tentoonstelling in de Turfkelder sluit daar op aan.

Dames en heren, Schoonhoven is het waard haar geschiedenis, de band tussen verleden en heden, nog beter zichtbaar te maken. Dat vereist voor de politiek dat er een gericht monumentenbeleid wordt gevoerd. De recente geschiedenis rond de Hooykaaslokatie, de afbraak van de voormalige Willem de Zwijgerschool, de gang van zaken rond de Van Schaiklokatie laten zien dat er op dit punt nog het nodige moet veranderen. Een vereniging als de onze is er in dit verband voor om de politiek en de plaatselijke gemeenschap aanhoudend op het belang van historisch erfgoed te wijzen, op verschillende manieren, zoals door lezingen, gerichte informatie (zoals nu ook via onze nieuwsbrief De Heraut), het aandragen van suggesties en het participeren in projecten als het Doelenplein en de herinrichting van het AZS-terrein.

Zo’n suggestie – die ik vorige week bij de opening van de tentoonstelling in de Turfkelder opnieuw in de richting van de politiek heb gedaan – is daadwerkelijk de mogelijkheden te onderzoeken van een cultuur-historisch centrum. Geen oudheidkamer, maar een plek die op een aantrekkelijke manier kennis en inzicht aanreikt over belangrijke sporen in de geschiedenis van onze stad. Zo’n plek moet te vinden zijn. Maar belangrijk voor dit ogenblik is dat er vanuit de politiek het initiatief wordt genomen om de mogelijkheden daartoe te laten onderzoeken. De HVS is graag bereid zich daarvoor in te zetten, samen met anderen. We willen daar op korte termijn met verantwoordelijk wethouder Beugelaar over praten.

Organisatie en boekje

Dames en heren, ik keer terug tot vandaag. Het is me een groot genoegen de Open Monumentendag 2008 in Schoonhoven officieel te openen. Door het Comité Open monumentendag, als onderdeel van onze vereniging, is weer veel werk verzet om de organisatie ervan rond te krijgen, alles vandaag te laten lopen zoals het moet en bovendien tijdig weer een fraai boekje klaar weten te krijgen waarin dit jaar in woord en beeld het historisch spoor van Schoonhoven als vestingstad in de schijnwerper staat. Dank aan allen die daar een bijdrage hebben geleverd, en in het bijzonder Micha Magnee die de tekst in de brochure over de vesting Schoonhoven heeft samengesteld. Voor leden is dit boekje gratis, niet-leden betalen slechts 1 euro.

In dit boekje vinden we ook een fraaie wandeling uitgestippeld die ons brengt langs een gedeelte van de sporen die Schoonhoven als historisch markante stad aan de Lek tekenen. De rondleidingen starten om 11. 00 uur bij de Turfkelder. Voor die tijd kunt u wellicht nog even daar naar binnen lopen – als u daar nog bent geweest – waar een fraaie tentoonstelling is georganiseerd over Schoonhoven als onderdeel van de Oude Hollandse Waterlinie.

Voor nu verklaar de Open monumentendag 2008 voor geopend. Het zal vast en zeker weer dag met vele bezoekers worden.