Inspreken door de voorzitter van de Historische Vereniging Schoonhoven tijdens vergadering Gezamenlijke raadscommissies d.d. 8 oktober 2014 over ontwerpbestemmingsplan Buiten de Veerpoort
Geachte commissieleden,
Al heel wat jaren is er discussie over de herinrichting van het gebied Buiten de Veerpoort. Drie momenten. Op 28 juni 2007 stelde de gemeenteraad van Schoonhoven een projectopdracht vast voor de herinrichting van het gebied buiten de Veerpoort. En al in 2008 werd de eerste projectfase afgesloten met een door het bureau Arcadis opgesteld rapport waarin een inventarisatie en analyse van het gehele gebied tussen restaurant Belvédère en de DIKA-locatiegebied werd gegeven. Een mooi rapport, waarbij zowel bewoners als groepen belanghebbenden nauw betrokken werden. Maar daar bleef het wel bij, want het beoogde masterplan met een uitgewerkte visie op de herinrichting van het gebied kwam er niet. Het was eerst op 11 november 2010 dat de gemeenteraad bij een amendement op de begroting 2011 liet vastleggen dat er een visie voor het gebied buiten de Veerpoort moest worden opgesteld.
En nu in 2014 ligt er dan eindelijk een ontwerp-bestemmingsplan. Dat is als zodanig te prijzen, hoe men verder ook denkt over de gevolgde gang van zaken, over de inhoud van het plan en over het tijdstip van verschijning met nog enkele maanden zelfstandige gemeente Schoonhoven voor de boeg.
Bij deze complimenteuze opmerking over getoonde politieke daadkracht moet ik het helaas laten. Het bestuur van de Historische Vereniging Schoonhoven heeft namelijk de grootst mogelijke moeite met het voorliggende ontwerp. Met onbegrip hebben we kennis genomen van de wijze waarop het college meent dat de herinrichting van het gebied buiten de Veerpoort gestalte te moeten geven. We zullen dan ook een zienswijze indienen tegen het voorliggende ontwerp-bestemmingsplan. Gezien de beschikbare tijd vraag ik vanavond uw aandacht voor twee wezenlijke bezwaren die we als HVS tegen het ontwerp hebben.
1. draagvlak en procedure
Allereerst is er de kwestie over het draagvlak van het ontwerp en de daarbij gevolgde procedure. In de zomer lag er een meer of minder definitief ontwerp dat direct op veel kritiek van een aantal omwonenden aan de oostkant van de Veerpoort stuitte. Alles draaide om de verplaatsing en uitbouw van de snackbar naar een plek op het huidige parkeerterrein. Uit het dossier blijkt dat de gemeente er alles aan heeft gedaan om tussen de eigenaar van de snackbar en deze zeer actief opererende groep omwonenden tot een bevredigende oplossing te komen. Na het nodige overleg werd gekozen voor de locatie op het parkeerterrein bij de oude aanlegsteiger.
Iedereen tevreden? In de Toelichting op het ontwerp-bestemmingsplan staat daar het een en ander over. Ik citeer punt 2 op p. 49: “De verplaatsing van de kiosk leidt inderdaad vanuit bepaalde gezichtshoeken tot een beperkter zicht op de Veerpoort. De nieuwe locatie van de kiosk is tot stand gekomen na uitvoerig overleg met omwonenden en belanghebbenden. Een dergelijke ‘gedragen’ keuze wordt belangrijker geacht dan enige beperking van het zicht op de Veerpoort vanuit bepaalde zichthoeken”. Einde citaat.
Maar is er wel sprake van een ‘gedragen’ keuze?, zoals het college tevreden meldt. De feiten en het dossier spreken een geheel andere taal. In de eerste plaats heeft het college slechts ‘onderhandelt’ met een heel select gezelschap van belanghebbenden. Zo verzetten de omwonenden aan de westkant van de Veerpoort zich nu met hand en tand tegen de verplaatsing van de snackbar nabije de oude steiger (zie hun reactie van 26 augustus, gevoegd bij de stukken). In de tweede plaats is het procedureel onbegrijpelijk dat in dit proces van locatiekeuze e.d. het cultuurhistorisch belang niet mede is betrokken en er geen overleg is gevoerd met de HVS als feitelijk en juridisch direct belanghebbende. Dat had gemoeten, alleen al om redenen van een evenwichtige voorbereiding en van procedurele zorgvuldigheid. Naar de precieze redenen is het gissen, maar kennelijk had en heeft het college erg veel haast. Maar er is meer: uit de Toelichting op het ontwerp-bestemmingsplan is op te maken dat het cultuurhistorische belang als een remmende factor werd gezien bij het nog dit jaar te realiseren doel tot vaststelling van het nieuwe bestemmingsplan.
Met dit gezegd te hebben, ben ik tot mijn tweede, inhoudelijk bezwaar tegen het voorgenomen plan gekomen: een ontwerp waarin het cultuurhistorisch belang niet tot zijn recht is gekomen.
2. Cultuurhistorisch belang
In de toelichting op het ontwerpbestemmingsplan lezen we dat de gemeente Schoonhoven veel waarde aan het buitendijks gebied van de stad hecht en de intentie heeft om de grandeur en uitstraling de komende jaren waar nodig te verbeteren (p. 31). Dat zijn mooie woorden, maar als HVS kunnen we niet anders concluderen dat in het voorliggende ontwerp weinig of niets is terug te vinden van wat we eerder hebben voorgesteld om dit buitengebied bij de Veerpoort cultuurhistorisch te versterken. Dat was op de eerste door de gemeente op 8 januari van dit jaar georganiseerde bijeenkomst over een op te stellen ontwerp.
De gang van zaken rond de locatie van de snackbar is tekenend voor een dominante visie van het college waarin zelfs past een uitbreiding van parkeerplaatsen op de landtong. Zoiets kan je alleen maar bedenken als je dit gebied vooral ziet als evenemententerrein en overloopplaats voor auto’s.
En dat deze visie onevenredig kan schaden met de cultuurhistorische belangen die voor dit gebied in het geding zijn, is niet alleen ons oordeel. Ik volsta nu met het verwijzen naar de pagina’s 43 t/m 49 van de Toelichting op het ontwerp-bestemmingsplan, waarin de resultaten worden gepresenteerd van het cultuurhistorisch onderzoek dat Culthis in april 2014 heeft verricht. Op pagina 49 vindt u een overzicht waarin de negatieve effecten van het ontwerpplan op de aanwezige cultuurhistorische waarden zichtbaar zijn: het betreft de uitbreiding van het parkeerterrein, de verplaatsing van de snackbar en het verplaatsen van de hoofdroute tussen de Veerpoort en de Veerstoep. Maar let u op met het lezen! Het overzicht op p. 49 van Culthis gaat moeiteloos over in een tekst van de gemeente. Uit de hier weergegeven toetsing – waaruit ik al eerder een passage citeerde over de zogeheten ‘gedragen’ keuze van de nieuwe locatie voor de snackbar-nieuwe-stijl – zou moeten blijken dat het allemaal wel mee valt met de aangevoerde negatieve effecten van de herinrichting op de cultuurhistorische waarden. Laakbaar is dat er door het college wel heel selectief geknipt is in het onderzoeksrapport. Het rapport was kennelijk te kritisch.
Wat is er aan de hand? Weggelaten is het Advies dat in het onderzoeksrapport na de conclusies wordt gegeven. Dit luidt: “Naar aanleiding van de effecten van de planontwikkeling in het gebied Buiten de Veerpoort wordt geadviseerd de deelontwikkelingen die leiden tot aantasting van de aanwezige ruimtelijke, cultuurhistorische karakteristiek nogmaals te belichten en te zoeken naar een wijze die beter aansluit op het historische karakter van het buitenstedelijke gebied tussen Lek en historisch centrum”(rapport, p. 29). Duidelijke taal in een zeer heldere effectrapportage. Overigens, een vergelijkende cultuurhistorische toets heeft dit onderzoeksbureau Culthis onlangs ook gedaan bij het bestemmingsplan Aan de Singel, en deze cultuurhistorische effectrapportage was voor de gemeente leidend bij haar reactie op ingediende zienswijzen. Het is maar dat u het weet, straks in de procedure bij de beoordeling van de zienswijzen.
Hoe het zij, de gemeente doet er verstandig aan nog eens goed naar de geconstateerde negatieve cultuurhistorische effecten van het plan te kijken en in elk geval de bekritiseerde concrete elementen uit het plan te heroverwegen. Wat de snackbar betreft is onze conclusie dat deze voorlopig maar het beste op de huidige locatie kan blijven. Deze staat dan wel tegen de historische stadswal, maar dat is minder erg voor de cultuurhistorische kwaliteit van het rivieraangezicht binnen het beschermd stadsgezicht dan wat nu het plan is. Met de voorgestelde locatie komen we van de regen in de drup. Als belanghebbende organisatie staat de HVS met die opvatting niet alleen: ook de omwonenden zijn, gezien de correspondentie, voorstander van de huidige locatie binnen het huidige deelplangebied dat het ontwerpbestemmingsplan bestrijkt.
Tot slot. Haastige spoed is zelden goed. Ook voor dit dossier gaat dit op. Waarom nu op het allerlaatste moment van gemeentelijke zelfstandigheid in alle haast deze planvorming hangende de gang van zaken rond de verplaatsing van de Dika fabrieken? Dat had beter gekund! De gemeente had beter alle energie kunnen inzetten om dààr op korte termijn een oplossing voor te vinden (zie ook de brief van 11 september, geschreven namens de eigenaar van de Dika-gebouwen). Dan zou de weg open zijn voor een integraal plan van het buitengebied, met een evenwichtige afweging bij kwesties als parkeerplaatsen, snackbar-locatie en in te zetten watercompensatie. Dat was al in 2007 de bedoeling. Maar daar is politieke wil voor nodig.
Wat het voorliggende ontwerp betreft zullen we als HVS alle ons ten dienste staande middelen inzetten om de cultuurhistorische kwaliteit van het gebied Buiten de Veerpoort voldoende tot zijn recht te laten komen. Bereidheid tot overleg met de gemeente is er uiteraard te allen tijde.
Ik dank u voor uw aandacht.
