Gemeenteraad Krimpenerwaard,
p/a Burgemeester van der Willigenstraat 58
2941 ES LEKKERKERK
Tevens per email: griffie@krimpenerwaard.nl
Onderwerp: aanvraagrecht aanwijzing gemeentelijke monument
Dinsdag, 3 oktober 2016
Geachte leden van de raad,
De Archeologische Werkgroep Schoonhoven (AWS) en de Historische Vereniging Schoonhoven (HVS) vragen (nogmaals) dringend uw aandacht voor de navolgende kwestie.
In de commissievergadering van 11 oktober a.s. en in de raadsvergadering van 1 november a.s. zal de ontwerp-Erfgoednota 2017-2022 ‘Rijker door erfgoed’ worden behandeld. In deze nota wordt het aanvraagrecht van belanghebbenden als de AWS en HVS uitgesloten om bij het college een aanvraag te kunnen indienen om een monument als gemeentelijk monument aan te wijzen (zie p. 16-17). Een dergelijke aanvraag is slechts voorbehouden aan eigenaren en/of gemeente.
Dit voornemen staat haaks op de al jaar en dag goed functionerende regeling in de (voormalige) gemeente Schoonhoven. Wij verzoeken u dit voornemen tot het intrekken van dit aanvraagrecht in heroverweging te nemen en te besluiten in de Erfgoednota op p. 17 de derde alinea, te beginnen met de woorden: “Ons voornemen om nu een secuur en beperkt aanwijzingsbeleid in te stellen (…)” te schrappen en daarnaast in de Erfgoedverordening op blz. 7 artikel 5 lid 1 de woorden “de eigenaar” te vervangen door “een belanghebbende”.
Argumenten
1. Goed functionerende (beleids)praktijk in Schoonhoven
In de ontwerp-Erfgoednota 2017-2022 wordt een ‘secuur en beperkt aanwijzingsbeleid’ voorgestaan. Van een dergelijk beleid was eerder in Schoonhoven sprake. In de Erfgoednota 2012-2017 van deze gemeente werd in 2012 een beleid uitgezet om in een periode van vijf jaar versneld 100 gemeentelijke monumenten aan te wijzen. In nauwe samenspraak met de HVS werd in 2012-2014 hiermee een begin gemaakt. Voortbordurend op de zilversmidswerkplaatsen was het beleid gericht op de aanwijzing per ‘thema’. In 2013 de sierpanden, in 2014 industrieel en militair erfgoed, in 2015 ensembles, in 2016 het buitengebied en in 2017 nijverheidspanden. Binnen dit kader kon de HVS met eigen suggesties en zonodig met een aanvraag tot aanwijzing van een gemeentelijk monument komen. Deze praktijk werkte naar alle kanten uitstekend.
2. Hoezo ‘navolging van de wetgever’?
In de ontwerp-Erfgoednota valt te lezen: “in navolging van de wetgever, nemen we in de verordening op dat alleen de gemeente zelf en de direct belanghebbende, in de vorm van de eigenaar, een object voor kunnen dragen als gemeentelijk monument” (p. 17, 3e alinea)
Met verbazing hebben we van deze suggestieve argumentatie kennis genomen. De raad wordt hier volledig op het verkeerde been gezet: er is namelijk geen wetgever. Vaststelling en inhoud van een verordening voor gemeentelijke monumenten is een autonome gemeentelijke bevoegdheid, steunend op artikel 149 Gemeentewet. Deze autonome bevoegdheid is expliciet in de nieuwe Erfgoedwet vastgelegd.
Artikel 3.16 Gemeentelijk Erfgoed luidt:
1. De gemeenteraad kan een erfgoedverordening vaststellen.
2. De verordening ziet op het behoud van cultureel erfgoed gelegen binnen de desbetreffende gemeente dat van bijzonder belang is voor de gemeente vanwege de cultuurhistorische of wetenschappelijke betekenis.
3. Het college van burgemeester en wethouders houdt een gemeentelijk erfgoedregister van aangewezen cultureel erfgoed bij.
3. Zwakke positie cultuurhistorisch erfgoed vereist een initiatiefrecht
In onze inspraak in de raad van 31 mei jl. (bijlage 1) werd opgemerkt: “Wij vinden het zeer onverstandig om dergelijke verzoeken exclusief over te laten aan partijen (eigenaar en/of college) die in een procedure ook andere belangen nastreven. En niet alleen door ons. In een eerdere commissievergadering dit jaar wees ook de spreker van de vereniging Heemschut op het belang van een sterke positie van historische verenigingen als potentiële aanvrager voor de aanwijzing van een gemeentelijk monument. Helaas is bij de ambitienota hier niets mee gedaan.
Hoe het zij, het verleden heeft helaas te vaak aangetoond dat historisch erfgoed vanuit economische belangen en ‘daadkracht’ het onderspit moest delven. Historisch erfgoed is als zodanig een kwetsbaar bezit. Het ‘aanvraagrecht’ biedt in deze een zeker tegenwicht. Het geeft vaste grond onder de voeten voor direct burgerinitiatief zoals die van deskundige erfgoedverenigingen. Met alle respect voor het college of afzonderlijke wethouders: beleid is geen recht, vooral als het – zoals bij onderhavige kwestie – om een initiatiefrecht gaat.
4. Geen spaak in het (beleids)wiel
Het is een misverstand te denken dat via dit “aanvraagrecht” historische verenigingen voorgenomen projecten kunnen blokkeren. Dat is geenszins het geval. Op het moment dat er een aanvraag voor aanwijzing van een gemeentelijk monument loopt (of die status reeds is toegekend) geldt voor een bouwaanvraag een verzwaarde procedure waarin de archeologische, monumentale en culturele belangen aantoonbaar getoetst worden door onafhankelijke deskundigen en hun adviezen door het college worden meegewogen in zijn besluitvorming. Op deze wijze kan naar de kiezer goed worden uitgelegd hoe zorgvuldig is gehandeld en hoe goed gemotiveerd de belangenafweging bij de besluitvorming heeft plaatsgevonden. Situaties zoals nu bij de Hem en buiten de Veerpoort kunnen dan voorkomen worden.
Zeker in de komende jaren waarbij de aandacht voor gemeentelijke monumenten ook in de andere kernen van de Krimpenerwaard zal gaan toenemen en wellicht ook de cultuurhistorische inventarisatie aldaar nog onvoldoende compleet zal blijken te zijn, denken wij dat het voor de ambtenaren bijzonder bruikbaar zal zijn om te kunnen terugvallen op de kennis, kunde en alertheid van de verenigingen. Juridische borging van het recht tot initiatief is daarbij voor ons een dwingende voorwaarde.
Tot slot
De weerstand in de Raad en het College tegen het ‘aanvraagrecht’ van erfgoedorganisaties zoals de HVS en de AWS heeft ons overvallen. Waarom dit centralistische systeem van gesloten keuzemacht? Het doortrekken van het aanvraagrecht, zoals tot nu toe geregeld in de Monumentenverordening Schoonhoven, is een maatregel die geen geld kost, bijdraagt aan draagvlak en betrokkenheid bij de erfgoedverenigingen en inwoners en zorgt voor een aantoonbaar evenwichtige besluitvorming.
Nogmaals wil u dan ook vragen de Erfgoednota en de Erfgoedverordening op het onderhavige punt te amenderen en daarmee het initiatiefrecht van belanghebbenden in de lijn van de thans nog geldende Monumentenverordening Schoonhoven, vast te leggen.
Met vriendelijke groet,
Jeroen Patijn,
Voorzitter Historische Vereniging Schoonhoven
Ben Peltenburg,
Voorzitter Archeologische Werkgroep Schoonhoven
bijlage 1: inspraaknota 31 mei jl.
BIJLAGE 1
INSPRAAKNOTA 31 MEI 2016
GEMEENTERAAD KRIMPENERWAARD
AGENDAPUNT “AMBITIENOTA ERFGOEDBELEID”
Geacht College, geachte Raadsleden,
Graag richt ik namens de Historische Vereniging Schoonhoven en de Archeologische Werkgroep Schoonhoven het woord tot u.
Vandaag staat op uw agenda het nemen van een raadsbesluit over het ambitieniveau voor het Erfgoedbeleid voor de komende jaren. U zult begrijpen dat wij beiden met meer dan gemiddelde belangstelling uw keuzes en afwegingen volgen.
In de voormalige gemeente Schoonhoven is in 2012, na een zeer kritisch rapport van de Erfgoedinspectie, een Erfgoednota 2012-2017 vastgesteld met daarin opgenomen de hoofdlijnen voor het te voeren beleid. In die nota is nadrukkelijk verwoord een samenwerking met onze verenigingen bij het opstellen van een cultuurhistorische inventarisatie ten behoeve van het sinds 1 januari 2012 verplicht opnemen van cultuurhistorie in bestemmingsplannen. In een zeer goede samenwerking met de toenmalige gemeente en haar ambtenaren is die inventarisatie voltooid en is een parapluplan cultuurhistorie en archeologie, geldend over alle vigerende bestemmingsplannen, vastgesteld. Daarmee hebben alle betrokkenen tot aan de gemeentelijke samenvoeging begin 2015 op een prima wijze samengewerkt.
U begrijpt onze verrassing afgelopen najaar toen, eerst met betrekking tot de plannen Buiten de Veerpoort, maar vooral daarna met de plannen ter plaatse van het voormalig klooster aan de Hem, de overeengekomen procedures “vergeten” bleken te zijn en wij, met veel inspanning en inspraak, het college daarop hebben moeten attenderen.
Wij hebben daarbij zelfs moeten ressorteren tot ons laatste redmiddel, namelijk het verzoeken tot aanwijzing van zowel de landtong Buiten de Veerpoort als de locatie bij de Hem tot Gemeentelijk Monument teneinde daarmee de cultuurhistorische belangen van die gebieden alsnog veilig te stellen. Jammer, in een fijne samenwerking zoals eerder met de gemeente Schoonhoven, was een dergelijke maatregel niet nodig geweest. De vastgestelde procedures voorzagen immers in die veiligstelling.
Wij zijn dan ook verheugd dat het college u vraagt een raadsbesluit te nemen voor ambitieniveau 2 hetgeen zou kunnen leiden tot een erfgoedbeleid vergelijkbaar met het erfgoedbeleid zoals destijds vastgesteld in de gemeente Schoonhoven.
Er is echter 1 maar… op het punt van het aanwijzen van gemeentelijke monumenten gaan we terug in de tijd. Een verzoek tot aanwijzing is slechts mogelijk voor eigenaren of college. Derdenbelanghebbenden kunnen slechts een suggestie doen. Wij vinden het zeer onverstandig om dergelijke verzoeken exclusief over te laten aan partijen (eigenaar en/of college) die in een procedure ook andere belangen nastreven. Het verleden heeft helaas aangetoond dat historisch erfgoed in die gevallen vaak het onderspit delft.
Voor dit onderwerp zouden wij een beroep op u willen doen om het eerste punt van ambitieniveau 2 subambitie 1 te amenderen naar het eerste punt van ambitieniveau 3 subambitie 1. Daarmee is geborgd dat, naast eigenaren of college, ook derden-belanghebbenden, zoals bijvoorbeeld lokale erfgoedverenigingen en werkgroepen, ook na 1 januari 2017 een voordracht kunnen doen om een object of gebied als gemeentelijk monument aan te wijzen.
Deze toevoeging zal kostenbesparend werken omdat derden-belanghebbenden in Schoonhoven in dat geval niet gedwongen worden om voor 1 januari 2017 de gehele lijst met “kandidaat-gemeentelijkemonumenten” versneld voor te dragen. In plaats daarvan kan, in goed overleg met de ambtenaren, aanwijzing in goed overleg en zeer gedoseerd plaats vinden.
Daarnaast zijn wij meer dan geïnteresseerd in het vervolgtraject na vaststelling van deze ambitienota.
Ambitie is 1, aangepast beleid is 2…
Deze ambitienota is de opmaat voor de definitieve Erfgoednota 2017-2023 welke eind van dit jaar aan de raad wordt voorgelegd. Zoals eerder het geval in Schoonhoven zou een nadrukkelijk verwoorde samenwerking met lokale erfgoedverenigingen ook voor deze nieuwe Erfgoednota door ons zeer goed worden ontvangen.
Dat alleen schept de passende kaders en verhoudingen om zij-aan-zij op te trekken bij het opstellen van cultuurhistorische inventarisaties en het opnemen van die inventarisaties in bestemmingsplannen. En pas met die laatste stap is uw ambitie ook daadwerkelijk verankerd in procedures en beleid en kunnen wij, met een gerust hart, erop vertrouwen dat situaties zoals bijvoorbeeld eerdergenoemd “Klooster bij de Hem” niet zonder een deugdelijke historische afweging plaats zullen vinden.
Buiten de reeds genoemde amendering m.b.t. aanwijzing Gemeentelijke Monumenten door derdenbelanghebbenden zou ik de Raad dan ook willen vragen om het college ook op te dragen de genoemde samenwerking expliciet in de definitieve Erfgoednota te benoemen.
Een prachtig voorbeeld van burgerparticipatie zou ik zeggen…
Bedankt voor uw aandacht,
Jeroen Patijn,
Voorzitter Historische Vereniging Schoonhoven.
